Wat moet je regelen bij beginnende dementie?

Na de diagnose van dementie, is er vaak een periode waarin iemand nog goed kan meedenken over persoonlijke wensen en voorkeuren voor de toekomst. Maak daar gebruik van en bespreek alle zaken die van belang zijn. Het tijdig regelen van financiën en administratie voorkomt later onnodige complicaties en zorgt ervoor dat je naaste met respect en volgens zijn of haar wensen wordt behandeld als deze niet meer wilsbekwaam is. Begin op tijd met deze voorbereidingen.

Wanneer is iemand wel of niet wilsbekwaam? 

Wanneer iemand de diagnose dementie krijgt en de ziekte zich nog in het beginstadium bevindt, wil dat dus niet meteen zeggen dat iemand wilsonbekwaam is. Je naaste is wilsbekwaam totdat het tegendeel blijkt. Vaak verliest iemand geleidelijk de bekwaamheid om zelf alle beslissingen te nemen. Zo worden bijvoorbeeld rekenen en omgaan met geld lastiger. Of het opkomen voor eigen belangen. Iemand kan op een zeker moment wilsonbekwaam zijn om zijn testament op te laten stellen of te wijzigen, maar nog wel in staat zijn om te bepalen naar welk verpleeghuis hij of zij wil. 

Met dementie verliest je naaste de grip op de wereld. Hierdoor wordt het lastiger om de gevolgen van beslissingen en keuzes te begrijpen. Je naaste is wilsonbekwaam wanneer hij/zij de gevolgen niet meer kunt overzien. Wanneer ergeen weloverwogen keuze meer kunt worden gemaakt op bijvoorbeeld financieel of medisch gebied. Op dat moment moet iemand anders toestemming krijgen om deze beslissingen te maken. Dat noem je een volmacht. In deze volmacht wijst jouw naaste iemand aan die financiële beslissingen voor hem/haar kan nemen wanneer hij of zij dat zelf niet meer kan. Deze toestemming, oftewel volmacht bij wilsonbekwaamheid, regel je bij de notaris.

Wie bepaalt of je wilsonbekwaam bent? 

Huisartsen, verpleeghuisartsen of andere medische specialisten zoals een tandarts mogen wilsonbekwaamheid vaststellen. Ze mogen echter alleen bepalen of iemand nog kan beslissen over een medische behandeling. Niet over bijvoorbeeld de verkoop van een huis.

Bij de Vereniging Artsen Volksgezondheid (VIA register) en bij Verenso staan onafhankelijke artsen geregistreerd. Op hun website vind je artsen die mogen beoordelen op wilsonbekwaamheid. Je kunt zoeken op regio. 

Een notaris beoordeelt altijd zelf of iemand de vragen begrijpt. Hij zal vragen of je naaste in zijn eigen woorden kan vertellen wat er geregeld moet worden en waarom. Bij twijfel zal de notaris een onafhankelijke arts raadplegen. Als je naaste het onderzoek door zo’n arts, weigert, kan de notariële akte bij de notaris niet worden getekend.

Leg alle wensen vast in een levenstestament

Met een levenstestament legt jouw naaste vast wat zijn of haar wensen zijn op het gebied van financiën, medische beslissingen en andere persoonlijke zaken. Dit is voor het geval zelf beslissen op een gegeven moment niet meer mogelijk is. 

De notaris zal zorgen dat alles juridisch klopt en dat er niets over het hoofd wordt gezien. Bij beginnende dementie is het nog mogelijk om zo'n document samen op te stellen. Omdat er veel zaken geregeld moeten worden, is het verstandig je hierop grondig voor te bereiden. Praat met elkaar en raadpleeg ook de checklist op de site van de Notaris.nl.

Bespreek bijvoorbeeld wie de gevolmachtigde of vertrouwenspersoon moet worden. Dat mogen er ook meerdere zijn. Een vertrouwenspersoon treedt op namens degene die dat niet meer kan, wanneer het zover is. Spreek af wie welke taken op zich neemt.

Omdat een levenstestament een uitgebreid document is, zijn er behoorlijke kosten aan verbonden. Het is wijs om van tevoren verschillende offertes op te vragen. 

Zie ook het artikel: Wat is een pgb en hoe vraag je het aan?

Regel machtigingen

Een machtiging is niet aan regels gebonden. Je kunt zo’n document ook zelf opstellen. Maar het gevaar bestaat dat instanties een dergelijk document niet accepteren, omdat er niet vastgesteld kan worden of het echt is. 

Het is dus handiger om zo snel mogelijk voor diverse instanties machtigingen te regelen.  

• Bank: banken hebben vaak eigen procedures voor machtigingen. Informeer daar wat handig is. Je kuntbijvoorbeeld meekijkrechten afspreken, zodat je in de gaten kunt houden wat met een rekening gebeurt. Maar je kunt de rekening ook aan een tweede persoon koppelen.  Hierbij ligt wel mogelijk misbruik op de loer.
• Zorgverzekering: bij een zorgverzekeraar is een machtiging nodig. Die kun je via een formulier aanvragen en invullen. Hieronder een aantal voorbeelden:
  • Zilveren Kruis: Machtigingsformulier Zilveren Kruis
  • CZ: Formulier CZ informatie opvragen voor iedereen anders
  • VGZ: Formulier VGZ zorg regelen voor een ander
• WLZ: 
  • Bij aanvraag CIZ: CIZ Wlz aanvraag
  • Gevolmachtigde beheer PGB: Regelhulp.nl/Wlz/gewaarborgde hulp
• DigiD: bij veel regelzaken is een DigiD nodig. Je kan gemachtigd worden deze voor je naaste te gebruiken, via de site van DigiD.

Praat met de huisarts

Ook al heeft je naaste een levenstestament opgesteld - in een noodsituatie heb je dat vaak niet bij de hand. Daarom is het erg belangrijk om alles ook met de huisarts te bespreken. Maak samen met je naaste een afspraak. 

Het is handig om een afschrift van het levenstestament mee te nemen naar de huisarts.

Daarnaast kun je ook een schriftelijke wilsverklaring opstellen, bijvoorbeeld volgens een voorbeeld van de NVVE. Hierin legt je naaste vast wanneer hij of zij geen verdere behandeling meer wil, niet gereanimeerd wilt worden of euthenasie wenst. Lees hier meer over de regels hierover.

Wanneer je naaste niet gereanimeerd wil worden, is het ook mogelijk om via de Patiëntenvereniging een penning te bestellen die de naaste bij zich kan dragen. 

Zorg voor overzicht in de administratie 

In deze publicatie van de overheid vind je een checklist die je kan gebruiken om samen overzicht te krijgen in de administratie van je naaste. Wanneer je dit samen doet, zal dit jullie beiden rust geven.

Om administratie en geldzaken goed te beheren, is het belangrijk om in kaart te brengen welke kosten en inkomsten je naaste maandelijks heeft. Maak een stappenplan waarin je vastlegt wat er wanneer moet gebeuren. Begin met een lijst van alle financiële instellingen, abonnementen en lidmaatschappen. Maak vervolgens een overzicht van alle inkomsten en uitgaven. Dit wordt de basis van je financiële planning.

Zorg dat alle belangrijke papieren overzichtelijk worden opgeborgen en dat er duidelijke afspraken zijn over wie wat wanneer doet. 

Wanneer je naaste niet meer zelf kan beslissen

Als het heel snel gaat, of er niet voldoende geregeld is, moet een wettelijk vertegenwoordiger worden aangesteld. Lees hierover meer in ons artikel over Hoe werkt vertegenwoordiging?